Periode 3 - Woordenschatlesje

Wat is tautologie?

Het woord tautologie is afkomstig uit het Grieks waarin het ταυτολογία (tavtolohiya) is. Dat is een samentrekking van de woorden tautos (hetzelfde) en het woord logos (woord). De term tautologie houdt in dat je hetzelfde zegt maar dat je daar dan verschillende woorden voor gebruikt die tot dezelfde woordsoort behoren. Meestal gebruik je dan twee bijvoeglijke of zelfstandige naamwoorden.

Voorbeelden

‘’Mag ik een glaasje water? Want ik heb immers dorst.’’

Die vuile kamer van haar is heel smerig.

Haar verzorgde spullen zien er altijd netjes uit.

Die identieke vazen hebben hetzelfde uiterlijk.

In uitdrukkingen zijn ze wel correct, zoals in:

De ceremonie werd met pracht en praal afgesloten.

Dit is al goed en wel, maar ik heb nog steeds die boete niet betaald.

Wat is het verschil tussen tautologie en pleonasme?

Sommige mensen hebben nog steeds moeite om het verschil tussen pleonasme en tautologie te zien. Ze hebben immers alle twee betrekking op het gebruiken van meer woorden dan je eigenlijk nodig hebt.

Bij tautologie is er dus sprake van als je het begrip twee maal noemt, maar dan gebruik maakt van een ander woord wat hetzelfde betekent. Bij pleonasme is het zo dat je een eigenschap noemt die al onlosmakelijk verbonden is aan het begrip, zoals een ronde cirkel. Een cirkel is immers altijd rond, dus dat hoef je niet twee keer te zeggen.

Om te bepalen of je te maken hebt met een pleonasme of tautologie is er een vuistregel. Bij een pleonasme kan je alleen een van de woorden wegschrappen waarna je nog steeds dezelfde logische zin overhoudt. Bij tautologie kan je ofwel het ene ofwel het andere woord wegschrappen en nog steeds dezelfde zin overhouden.

Opdrachten

Ik wil dat jullie bepalen in welke van deze vijf zinnen tautologie voorkomt, en van die zinnen moeten jullie de twee woorden benoemen die de tautologie vormen.

--> In Nederland worden circa 16.800.000 à 16.900.000 mensen.

--> Zodra de uitslag binnenkomt eis ik dat we onmiddellijk gebeld worden.

X   De leerlingen waren ontevreden met de getroffen maatregelen.

--> Daarom is het dan ook belangrijk om aantekeningen te maken.

X   De behoefte van de burgemeester was zeer noodzakelijk.